Het draait natuurlijk om macht. Uiteindelijk draait alles om macht. Eva was niet de eerste vrouw op aarde, dat was Lilith; God schiep haar en Adam gelijk. Maar Lilith was brutaal, zelfbewust en bovendien wilde ze tijdens seks bovenop. Adam begon te klagen, hij was toch de baas?, en dus maakte God een nieuw exemplaar, uit Adam’s rib dit keer. Lilith veranderde Hij voor straf in een baby-rovende stormdemon, vernietiger van gezinnen en toonbeeld van het lot van een verdorven vrouw.
Het is een mooi verhaal dat al eeuwenlang rondzingt, een soort premoderne complottheorie, aangestuurd door de Bijbel want daar staat toch echt heel duidelijk in dat God twee vrouwen schiep. Eén naar Zijn evenbeeld en één waarbij Adam juichte: ‘Deze is ditmaal vlees van mijn vlees!’ Manninne heette ze aanvankelijk.
De moraal van de Lilith-mythe is duidelijk: tijdens seks horen vrouwen niet bovenop. Laat staan dat ze de seksuele agressor zijn. En die mythe zit nog altijd diep in onze cultuur verankerd.
In zijn onlangs verschenen boek What do women want? betoogt Daniel Bergner dat de seksuele verlangens van vrouwen krachten zijn die stelselmatig worden onderdrukt. In de Middeleeuwen waren lustvolle vrouwen heksen, volgens Freud hadden normale vrouwen gewoon een laag libido en tegenwoordig heerst onder invloed van de evolutie-psychologie vooral het idee dat vrouwen heel erg opgewonden raken van liefde – mannen zaaien en vrouwen oogsten, dat zit nu eenmaal in de genen.
Bergner haalt het allemaal onderuit. Neem bijvoorbeeld het onderzoek waarbij gemeten werd hoe vrouwen en mannen reageren op visuele stimuli. Proefpersonen kregen verschillende vormen van porno te zien terwijl ondertussen de bloedtoevoer naar hun genitaliën gemeten werd, hun lichamelijke staat van opwinding dus. Masturberende mannen, masturberende vrouwen, heteroseksuele seks, homoseksuele seks, apen-seks, het kwam allemaal voorbij. Voor mannen was de uitkomst vrij voorspelbaar. Homo’s hielden van homoseks, hetero’s van heteroseks (al werden ze het hitsigst van vrouw-vrouw actie). Gevraagd naar een zelfrapportage kwamen bij mannen de antwoorden ook overeen – lichaam en geest vertelden hetzelfde verhaal. Maar dat gold niet voor de vrouwen. In hun zelfrapportage antwoordden ze allemaal heel keurig in lijn met hun seksuele voorkeuren. In werkelijkheid daarentegen werd hun lichaam door alle beelden gestimuleerd, ook door die van de apen.
Niet alleen ontgaat vrouwen dus wat ze opwindend vinden (of durven ze dat niet toe te geven), ze zijn in hun opwinding ook nog eens veel grenzelozer dan mannen. Vrouwelijke seksualiteit, aldus Bergner, is woest, rauw en animaal. Maar onderdrukt door stereotypen, angst en schaamte.
Het is een opvatting die naadloos aansluit bij de recent verschenen roman van Sasha Grey, de 25-jarige gepensioneerde pornoster die behalve in films als Fuck Slaves en Anal Cavity Search 6 ook in mainstream films en series speelde zoals Entourage, terwijl ze ondertussen in interviews haar liefde betuigde voor Nietzsche, Godard en Voltaire. Haar naam is een ode aan Oscar Wilde’s The picture of Dorian Gray, de titel van haar roman een verwijzing naar het moordzuchtige zusje van Marquis de Sade’s Justine.
In Het Juliette Genootschap voert ze een filmstudente op, Catherine, die net als haar naamgenoot in de film Belle de Jour van Buñuel langzaam leert wie ze werkelijk is en hoe ver haar verlangens eigenlijk gaan. Ze houdt van haar vriendje Jack, alleen van Jack, zo bezweert ze telkens weer, alleen is Jack zo Godvergeten saai.
Als Catherine initiatief neemt, wijst hij haar verwijtend af: ‘Wat bezielt je?’ Bevrediging haalt ze vooral uit masturbatiesessies. Tot ze Anna ontmoet. Anna kent de kracht van haar lichaam en seksualiteit. Anna is vrij. Ze voert Catherine mee op een verkenningstocht door de donkerste kelders, darkrooms en seksfeesten, en daar ziet Catherine dan eindelijk het licht – ‘Ik zal nooit meer dezelfde zijn.’
Maar uiteindelijk wint de burgerlijke moraal het toch. Anna verdwijnt, waarschijnlijk is ze vermoord (dat is wat er met lustvolle vrouwen gebeurt) en Catherine zweert haar nieuw ontdekte identiteit af in ruil voor een aangepast bestaan met Jack. Omdat ze bovenal het traditionele plaatje wil – een gezin, geborgenheid en liefde. En dat gaat niet samen met de rauwe animaliteit van haar lusten.
‘We zijn allemaal buitenbeentjes,’ verzucht Catherine. ‘In het geheim. Onderhuids. In bed. Achter gesloten deuren. Als er niemand kijkt. Maar als er iemand kijkt, of als iemand ervan af weet, dan moet daar een prijs voor worden betaald. Er hangt een prijskaartje aan ons, alsof we een stuk vlees zijn. En dat prijskaartje, dat kan allerlei verschillende namen hebben, maar het is eigenlijk maar één ding. Schaamte.’
Het is een schaamte die opgelegd en aangeleerd is, een schaamte die vrouwen klein houdt, aldus Bergner. Want uiteindelijk draait alles om macht. En zolang vrouwen gezien en behandeld worden als de onderliggende partij, zolang ze telkens weer verteld wordt dat hun lusten een afwijking zijn, dat ze geen subject, maar een object zijn, wordt het nooit wat met die emancipatie.
Dit artikel verscheen woensdag 31 juli in nrc.next en donderdag 8 augustus in NRC Handelsblad. Wie meer wil lezen over Sasha Grey: ik schreef al eerder voor NRC Handelsblad over haar, in het artikel The dirtiest girl in the world.
